Merkez bankalarının, finansal istikrara ve ekonomideki kayıtdışılığı önleme gibi amaçlara yönelik, teknolojik araç geliştirme adımları, son dönemde hız kazanmaya başladı. Bu yazımızda sizlere, blokchain teknolojilerinin finansal ve sistematik güvenlik problemlerine yönelik risklerinden kaçınma amacıyla, alternatif finansal araçların Dünya genelindeki gelişim sürecini, yapılan çalışmaları ve gelinen son durumu özetlemeye çalışacağız.
Aralarında TCMB (Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası)‘nın da bulunduğu 130’dan fazla ülkede, dijital para geliştirme çalışmaları ivme kazanmışken, Türkiye’de bu alanda atılan ilk adım, TCMB’nin; Aselsan, Havelsan ve TUBİTAK-BİLGEM ile imza altına aldığı 2’li anlaşmalar ile “Dijital Türk Lirası Platformu” oluşturmakla başladı.
Pilot uygulamalarının ilki olacak olan birinci faz pilot uygulama çalışmaları bağlamında, TCMB himayesinde gerçekleştirilecek “Dijital Türk Lirası Ağı” oluşturma adımıyla, imza altına alınan anlaşma kapsamında, anlaşma yapılan teknoloji şirketleriyle birlikte dar kapsamlı ve kapalı devre pilot uygulama testleri gerçekleştirmekte karar kılındı. Pilot uygulamanın sonunda ortaya çıkacak sonuca bağlı olarak, kademeli bir biçimde daha yaygın ve kapsamlı testlerin de gerçekleştirilmesi planlandı. Uygulamaya alınacak çalışmanın kapsadığı alanlarla (blokzincir teknolojisi, dağıtık yapıların ödeme sistemlerinde kullanılması, anlık ödeme sistemleriyle entegrasyon,…), Ar-Ge kapsamına girebilecek alanlarda da çalışma yapılması da uygun görüldü.
İlk aşama olarak planlanan birinci faz çalışmaları, Aralık 2022’nin sonuna doğru, tamamlandı ve çıktıların önümüzdeki süreç içerisinde kamuoyuyla paylaşılacağı duyuruldu. Başarılı geçtiği açıklanan sürecin, 2023’ün ilk çeyreğinde de gerçekleştirileceği açıklandı.
Dijital Türk Lirası İşbirliği Platformu kapsamında bir araya gelecek seçili bankalar ve finansal teknoloji firmalarının 2023’te katılımıyla geniş kapsama alınacak pilot testlerin devamının gerçekleştirilmesi amacıyla ileri fazlarla adım adım süreç ilerletileceği duyuruldu. Amaç edinilen finansal teknolojilerin; dağıtık defter teknolojilerinin ödeme ekosisteminde yaygınlaştırılması ve anlık ödeme sistemleriyle tam entegrasyon çalışmaları gibi ileri finans teknolojilerine özgün “mimari kurgulara” yönelik test çalışmalarına devam edileceği bilgisi paylaşıldı.
Dijital Türk Lirası’na hukuki altyapı kazandırılmasına yönelik faaliyetlere öncelik verileceği ve dijital kimliklendirmenin, iktisadi ve hukuki boyut kapsamında kritik olacağı vurgulandı.
Dijital Türk Lirası ile ilgili son gelişme, Merkez Bankası Başkanı Hafize Gaye Erkan’ın, TCMB’nin ev sahipliğinde, 24-25 Eylül’de İstanbul’da gerçekleştirilen İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT)-Ekonomik ve Ticari İşbirliği Daimi Komitesi (İSEDAK) Merkez Bankaları Forumu‘nda değindiği MBDP (Merkez Bankası Dijital Parası)’nda verdiği bilgiler oldu.
Genel olarak, Dünya genelinde yaşanan jeopolitik gerilimlerin ve kaynak çeşitliliğinin korumacılığın etkisi altında varoluşunun dünya ekonomisine ve İİT üyesi ekonomilere olan etkilerinin değerlendirildiği toplantıda, MB Başkanı Erkan, MBDP’de gelinen durumu ve önümüzdeki dönem perspektifine yönelik şu resmi çizdi:
“Gelişmiş ülke merkez bankalarının girişimleri belirli bir olgunluğa ulaşmak üzere ve güvenli ve dayanıklı MBDP sistemlerinin oluşturulmasında BIS’in rolünün ve İİT işbirliğinin kilit önemde olduğu kritik bir dönüm noktasındayız. Kendi dijital para teknolojilerini geliştiren ülke örnekleri var. Dijital paranın nihai gücü, yalnızca dijital para olmasından değil, merkez bankasının ihraç ettiği bir parasal teknoloji olmasından gelmektedir. Birlikte çalışabilirlik ve yüksek performanslı ödeme işleme sistemleri olmadan hiçbir MBDP projesi, kapsayıcı, daha yeşil ticaret ve yatırım konuları açısından etkin ve etkili bir küresel aktarım sağlayamaz.”
“Dijital paranın nihai gücü, yalnızca dijital para olmasından değil, merkez bankasının ihraç ettiği bir parasal teknoloji olmasından gelmektedir”
İİT (İslam İşbirliği Teşkilatı)’nın işbirliği perspektifinin, “birlikte çalışabilirliğin test edilmesi” bağlamında, sınır ötesi havale ve ticaret işlemlerine yönelik yaşanacak gelişmelerin MBDP (Merkez Bankası Dijital Parası)’nin gerçekleştireceği işlemlerin amacına ulaşabilmesi bağlamında kritik öneme sahip olduğunu vurgulayan Erkan, toplantının devamında şu değerlendirmelerde bulundu:
“Bu açıdan küresel operasyon önemlidir. Optimizasyonun sadece bir ülke için değil, her bir firma veya kullanıcı göz önünde bulundurularak yapılması gerekir.”
Geçtiğimiz Eylül ayında, makroekonomik dengelerin sağlanması ve önümüzdeki dönem için mali istikrarı sağlayacak kamu maliyesi politikalarının yeniden tesis edilmesi için açıklanan Orta Vadeli Program’da (2024-2026) yer alan politika adımları arasında, Dijital Türk Lirası‘na yönelik amaç ve hedefler de yer aldı.
Geçen yılın son ayında başarıyla tamamlandığı duyurulan birinci faz çalışmaları bağlamında, Türk Lirası Ağı üzerinde ilk ödeme işlemleri başarıyla tamamlandı.
TCMB Başkanı Erkan’ın OVP kapsamında gerçekleştirdiği toplantıda, projenin ikinci faz çalışmaları için hazırlıkların yapım aşamasında olduğunu aktarmıştı.
Birinci faz için hazırlanacak raporun yakın bir dönemde yayımlanacağını açıklayan Erkan, OVP döneminde Dijital Türk Lirasına yönelik çalışmaların nihayete erdirilmesini amaçladıklarını açıkladı.
Globalde Dijital Parada Son Durum
Türkiye’de dijital parada gelinen durum böyleyken, global cephede durum biraz daha farklı.
130’u Aşkın Ülkede Dijital Para Birimi Çalışması Yürütülüyor
Merkezi ABD’de yer alan düşünce kuruluşu Atlantic Council’in yayımladığı verilerden derlenen iç görüye göre, global ekonomide %98’lik pay alan 130’u aşkın ülkede merkez bankaları, dijital para birimi geliştirme ve üretmeye yönelik aktif çalışma ve araştırma yürütüyor.
Merkez Bankalarının para basma maliyetini azaltmayı sağlayan ve ekonomideki kayıt dışılığın azaltılmasında inovatif iş modellerini bünyesinde barındıran dijital para teknolojisi için, ülkelerde yapılan araştırmaların ivme kazandığı belirtilirken, Mayıs 2020’de sadece 35 ülkedeki merkez bankalarının dijital para birimini değerlendirmeye aldığı da yapılan açıklamada yerini alıyor.
64 ülkenin merkez bankaları ise, pilot veya tanıtımı içeren ileri aşamada yer alıyor.
11 Ülkede Dijital Para Birimi Piyasada
Nijerya’yı da kapsayan 11 ülkede dijital para biriminin piyasaya sürülme aşamaları tamamlanırken, dünyanın en büyük 2.ekonomisi Çin’in şu anda 260 milyon kişiyle yürüttüğü pilot uygulamayla; toplu taşımadan teşvik ödemeleri ve e-ticarete kadar 200’den fazla case çalışması yaptığı izleniyor.
G20 ülkelerinin 19’unda yer alan merkez bankalarının dijital para birimlerinde kayda değer bir ilerleme görülürken, bunlardan 9 tanesi pilot uygulama aşamasında yer alıyor. Geride bıraktığımız 6 ayda, G20 ülkelerinin tamamına yakını önemli ölçüde katma değer sağlarken, yeni projelere yönelik ayırdıkları kaynakları da artırdıkları görülüyor.
BIS’in (Uluslararası Ödeme Bankası) yaptığı anketin sonuçlarına göre, 2030 yılına gelmeden 24 merkez bankasının dijital para biriminin piyasaya sürülmüş olacağı beklentisi hakim.
ECB’den Dijital Avro İçin Pliot Uygulama Adımı
Euro Bölgesi’nin para politikalarını yöneten ve yönlendiren Avrupa Merkez Bankası (ECB) ise dijital avronun piyasaya sürülmesi için sağlıklı bir zeminin oluşup oluşmadığını analiz edebilmek için Avro Bölgesi’nin ulusal merkez bankalarıyla çalışmalarına devam ediyor.
Bankanın web sitesinde yer alan ayrıntılara göre, dijital avro için, pilot uygulamaya başlama adımlarını atmaya devam eden ECB, yeni dijital paranın herkesin kullanımına sunulabilecek elektronik ödeme aracı alternatifi oluşturacağını ve nakit paranın güvenliğini sağlayabileceği ifade ediliyor.
Bununla birlikte, dijital avro aracının, banknot ve madeni para tanımlamalarının tamamlanması ve insanlara ödeme yöntemleri konusunda önemli bir alternatif araç sağlayacağı da anlatılıyor.
Dijital paranın tasarlanma ve dağıtık duruma getirilme aşamalarının yanı sıra, pazar üzerindeki etkilerinin analizi yapıldıktan sonra, geniş bir persperktif ve analiz aşamasından sonra, piyasada bir Dijital Avro’nun yer alabilip alamayacağına karar verilecek.
Ekim 2021’de başlayan araştırmaların 2 yıl sürerek Ekim 2023’de nihayete erdirilmesi bekleniyor.
FED’ten Şu An İçin Kısa Vadede Bir Dijital Para Adımı Beklenmiyor
ABD Merkez Bankası (FED), kısa vade içerisinde bir dijital para çıkarma ve prosedürleri hayata geçirme noktasında henüz bir adım atmadı. Ancak, teknolojik araştırma ve piyasaya yönelik etki analizleriyle, geniş perspektifler üzerinden, dijital paranın olası avantaj ve risklerini araştırmaya devam ediyor.
Daha önce FED Başkanı Jerome Powell’ın, geçtiğimiz mart ayında üzerinde değindiği dijital para açıklamasında, “gerçek bir karar verme aşamasında” yer almadıklarını aktarmıştı.
FED’in Denetimden Sorumlu Başkan Yardımcısı Michael Barr‘ın ise geçtiğimiz hafta, değerlendirmede bulunduğu dijital para birimini çıkarmaya ilişkin yaptığı değerlendirmede, herhangi bir adımdan “çok uzakta” olduklarını ve ancak ABD Kongresi’nin yetkilendirmesi dahilinde çalışmalara başlayabileceklerini kaydetmişti.
New York FED’in üzerinde çalıştığı dijital para çalışması “Project Cedar” ile, ABD’nin dijital para konusunda araştırma aşamasından geliştirme aşamasına getirdiği biliniyor. Bu proje, New York FED’in Singapur Merkez Bankası ile birlikte sınır ötesi merkez bankası dijital para birimi projesi olarak göze çarpıyor.
Boston FED‘de Massachusetts Instute of Technology‘nin Dijital Para Birimi Girişimi ile beraber “Project Hamilton” üzerine birlikte yol aldığı da, dijital pazar çalışmaları üzerine yapılan iş birlikleri arasında yerini alıyor.
Çin’den Dijital Yuan Adımı Hızlı Geldi: Dolaşım Hesaplamalarına Dahil Edildi
Çin Merkez Bankası (PBoC)’nın dijital para çalışmaları, globalde gelinen son noktadan oldukça pozitif ayrıştığı görülüyor. Dijital para birimleriyle yurt içi ve sınır ötesi ağlarının geliştirilmesine açık ara ilerleyen ve bu alanda öncülük yapan Çin, “e-CNY” olarak isimlendirilen, 2017’de üzerine çalışmaya başladığı ” Dijital Para Birimi Elektronik Ödemeleri” projesinde, 2019’da yapılan ilk pilot uygulamanın 260 milyon kişiye direkt olarak ulaştığı belirtiliyor.
Halihazırda ödeme hizmetlerine e-CNY’nin entegre edilmesi için gayret gösteren Çin’in, Ocak 2023 tarihinde para birimi dolaşım hesaplamalarına e-CNY’nin dahil edildiği ve üstelik merkez bankası nakit ve rezervlerinin % 0.13’ünün dijital yuanın oluşturduğu göze çarpıyor.
PBoC’un önümüzdeki dönem hedefleri arasında, ödeme sistemlerinin verimliliğinin artırılması, ticari perakende ödeme sistemlerine yönelik altyapı desteği ve daha fazla finansal katılım ile bu teknolojinin derinleştirilmesi yer almakta.
Biz de önümüzdeki süreç içerisinde, dijital para birimlerine yönelik önümüzdeki dönem atılan tüm adımları ve yenilikçi teknoloji inovasyonlarını sizlere sunmaya ve aktarmaya devam edeceğiz.
*Türk Telekom Ventures’un Atatürk Kültür Merkezi’nde açtığı yeni girişimcilik merkezine dair ayrıntıları paylaştığımız bülten haberine buradan erişebilirsiniz.
Girişim Haberleri Kimdir?
Girişim Haberleri; Kasım 2020’den beri etkin ve aktif faaliyet gösteren, girişimcilik ekosistemine ait her bir parçaya değer vererek ilerleyen bir haber ve içerik sitesidir. Girişim Haberleri’nin en büyük misyonu, iş dünyasına hükmeden girişim ve yatırım aksiyonlarını inovatif bir ele alış ile bu sistemin parçası olan herkese dağıtmaktır. En büyük amacımız ise, ekosistemin en büyük haber kaynağı ve en çeşitli içerik üreticisi olarak, okurlarımıza yalnızca gelişmeleri iletmek değil, onların da bu gelişmelerin bir parçası olduklarını hissettirmektir. Siz de ekosistemdeki gelişmelerden haberdar olmak istiyorsanız bültenimize abone olabilir, bu ekosistemin bir parçası olarak her gün büyümek ve gelişmek istiyorsanız bizleri sosyal medya hesaplarımızdan takip ederek ailemize katılabilirsiniz.
İlginizi Çekebilecek Diğer #Gündem Yazılarımız İçin Tıklayınız.
Dilerseniz Girişim Haberleri Instagram hesabına buradan ulaşabilirsiniz.
Dilerseniz Girişim Haberleri LinkedIn hesabına buradan ulaşabilirsiniz.
