Diderot etkisine geçmeden önce, bu kavrama ismini veren olaya göz atmak gerekiyor.
Fransa’nın 18. Yüzyıl yazarlarından olan aydınlanma filozofu Denis Diderot, büyük bir borç bataklığına düşer. Onun bu perişan hali, Rus Çariçesi Katerina’nın kulağına kadar gider.Çariçe, bu bataklıktan kurtulması için Diderot’ya nazik bir teklif sunar: Diderot’nun kütüphanesini satın alır ve kendisine tekrar hediye eder. Hediye ettiği kütüphanede çalışması için de Diderot’ya 25 yıllık maaşını peşin öder.Tabii ki bu peşin ödeme, Diderot için hiç beklenmedik bir anda bir servete sahip olma anlamına gelir.
Artık Diderot, bütün borçlarından kurtulmuş ve rahatlamıştır.Bir gün bir arkadaşı ona kadife bir sabahlık hediye eder. Ve her ne olursa işte bundan sonra olur.Filozof sabahlığını giyinir. Çalışma masasına kurulur ve iştahla çalışırken birden bire bu muhteşem sabahlığı ile çalışma masasının birbirine uyuşmadığını düşünür.Kasasındaki yüklü miktar nakdin sarhoşluğuyla derhal, çalışma masasını değiştirmek üzere çıkar ve harika bir çalışma masası alır.,
Artık sabahlık ve çalışma masası uyumludur.Fakat bir de ne görsün? Yerdeki eski halı, ne sabahlığına ne de çalışma masasına yakışıyor. Koşar ve kasasındaki paraya da kendisine de layık yakışacak bir halı alır.Yine de içini kemiren bir şeyler vardır. Çünkü evin koltukları, dolapları, sandalyeleri, duvar resimleri ve duvar halısı, odanın süslemeleri artık birbiriyle uyumsuz ve hafif kalır.Her şey gözüne batmaya başlamıştır artık… Gel zaman, git zaman Diderot, evin bütün eşyalarını iğneden ipliğe değiştirir.
Diderot’un durumu idrak etmesi fazla zaman almaz. Başladığı noktaya dönüşünün hırslarından kaynaklandığının farkına varır.
Sonuçta, yazarın bu konu üzerine kaleme aldığı meşhur eseri “Eski Sabahlığım İçin Pişmanlık” adlı eser ortaya çıkar. Yazar, ardında tarihe geçecek özlü bir söz bırakır. “Eski sabahlığımın efendisi iken yenisinin kölesi oldum.”
Diderot bu yazısında tüketim çılgınlığına kendisini kaptırışını anlatır.
1.Diderot Etkisi Nedir?
Diderot etkisi, kişilerin alışveriş alışkanlıklarına yönelik bir kavramdır. İki temel varsayımı vardır;
- Kişiler satın aldığı ürünleri karakterinin bir parçası haline getirir ve kendini bu ürünlerle tanımlamaya başlar.
- Yeni alınan ve eski ürünlere uymayan ürünler için yeni bir alım grubu oluşturup ona uygun ürünler almaya başlar ve bu döngüye kısılıp kalır.
Tüketici üzerinde psikolojik bağımlılıklar yaratan alışveriş çılgınlığının literatürdeki ismidir kısaca. Gündelik hayatımızdan düşünecek olursak, yakın çevremizde, uzak çevremizde hatta belki kendimizde bu etkiyi görmemiz mümkündür.
Çoğumuz eşyaları, kıyafetleri ayrı ayrı tarzlar etrafında değerlendiriyoruz ve belirlediğimiz konseptin dışında kalan, onun bir parçası olmayan ürünleri satın almıyor, almışsak kullanmıyoruz. Zihnimizde bütünlük kuramadığımız bu ürünlerin saf dışı bırakılmasıyla yeni ürün arayışına giriyoruz. Yani konsepte uyduramadığımız ürünlerin elenmesi, yeni ürünler alınması konusunda bizi tetiklemiş oluyor.
2.Bu Etkiye Nasıl Karşı Koyabiliriz?
Diderot gibi bilgin bir filozofu bile etkisi altına alan bu tüketim çılgınlığına sürüklenmemek için yapmamız gereken bazı temel noktalar mevcut. Çağımızın en büyük lanetlerinden biri olan bu çılgınlığın, her alanda kötü etkilerini hissetmeden önce kişi bazında alınması gereken önlemleri bilmek gerekiyor.
Öncelikle bir ürün alırken kendimize hatırlatmamız gerekiyor ki; aldığımız ürün, yaptığımız tüketim bize mutluluk getirmiyor. Yaşanılan anlık mutluluğun, bizi başka bir ürünü almaya sürüklediğini hatırlamak gerekiyor. Diderot Etkisi, bize tüketmenin ve daha fazla ürüne sahip olmanın mutluluğu getirmediğini gösteriyor. Mutluluğu getirmediği gibi elimizdeki mutluluğu götürdüğünü bile söyleyebiliriz.
Bu etkiye karşı koymanın bir diğer anahtarı düşünce yapımızı değiştirmekten geçiyor. Daha iyisini istemek, bir üst modeline sahip olmak istemek gibi düşünceler yerine ihtiyacımız olana yönelmek gerekiyor. Düşünce yapımızı bu yönde geliştirmek küçük ama etkili bir adımdır.
Bu etkiye karşı koyabilmek için kullanabileceğimiz bir başka yöntem ise kendimizi tanımak olur. Neye para verdiğimizin farkında olarak, dünya görüşümüzü yansıtan, önem verdiğimiz değerlere değer veren firmaların ürünlerine yönelerek yapılan reklamlara kanmadan güvenli alışveriş yapabiliriz.
3. Markalar Diderot Etkisini Nasıl Kullanıyor?
Bir markayı marka yapan ve ona imaj kazandıran tüketicilerdir. Markaların kaderini onlar belirler. Her şey oradan alışveriş yapıp yapmamanıza bağlıdır. Tabi bu kararı büyük kitleler verecektir. Yani siz markanın size söylediği tarza uymak zorunda değilsiniz, markalar sizin talebinize uygun ürün üretmek zorunda. Piyasada patron sizsiniz.
4. Diderot Etkisi Felsefe ile Açıklanabilir Mi?
Diderot’un kendisi bu konuyla sadece bir makale yazmıştır. Genellikle Encyclopedie’deki çalışmaları ile çok daha ünlüdür. Bu kavram o zamandan bu yana bazı kapitalizm eleştrilerini etkilemiş ve son zamanlarda sosyoloji ve psikolojiye konu olmuştur. Çeşmeden oluk oluk akan paraya sahip olsak da olmasak da Diderot Etkisi hala hepimize azap çektirebilir. Pek çok şeyde olduğu gibi, bir satın alma işleminin diğerini doğuracağının farkında olmak, tüketim sarmalı tarafından ele geçirilmemizi her zaman engellemeyebilir fakat yine de Diderot’un durumundan kaçınmamıza yardımcı olabilir.
Girişim Haberleri Kimdir?
Girişim Haberleri; Kasım 2020’den beri etkin ve aktif faaliyet gösteren, girişimcilik ekosistemine ait her bir parçaya değer vererek ilerleyen bir haber ve içerik sitesidir. Girişim Haberleri’nin en büyük misyonu, iş dünyasına hükmeden girişim ve yatırım aksiyonlarını inovatif bir ele alış ile bu sistemin parçası olan herkese dağıtmaktır. En büyük amacımız ise, ekosistemin en büyük haber kaynağı ve en çeşitli içerik üreticisi olarak, okurlarımıza yalnızca gelişmeleri iletmek değil, onların da bu gelişmelerin bir parçası olduklarını hissettirmektir. Siz de ekosistemdeki gelişmelerden haberdar olmak istiyorsanız bültenimize abone olabilir, bu ekosistemin bir parçası olarak her gün büyümek ve gelişmek istiyorsanız bizleri sosyal medya hesaplarımızdan takip ederek ailemize katılabilirsiniz.
