Bazen yanıldığımızı bilmeden kendimizden çok eminizdir ve şüphe bile etmeyiz.Mesela basit bir soruyu hiç düşünmeden anlık cevap verdiğiniz ve bunun yanlış çıktığını gördüğünüz dahası düşündüğünüzde bunun yanlış yapılmayacak kadar basit bir soru olduğunun farkına vardığınız olmuştur.Daniel Kahneman’da Yavaş ve Hızlı Düşüme kitabında bu ve benzeri sezgideki yanlılıklar ve karar verme mekanizmaları ile ilgileniyor.
Bir konferansta tanıştığı ve kitabında “Birbirimizi anlayacak kadar benzer,şaşırtacak kadar da farklıydık diye bahsettiği Amos Tversky ile “ İnsanlar sezgisel olarak iyi bir istatistikçi midir?” sorusu üzerine giriştikleri araştırmlalar kitabın giriş kısmını oluşturuyor.Araştırmalarını sorular icat edip sezgisel yanıtlarını inceledikleri bir biçimde ilerletiyorlar kitapta bu araştırmadan sorular içeriyor.Bunlardan birini aşağıda görüyorsunuz.
Bir kişi, komşusu tarafından şöyle tanımlanmıştır: “Steve gayet utangaç ve içe dönük, her zaman yardımsever biridir, ama insanlara ya da gerçeklik dünyasına pek az ilgi gösterir. Uysal ve tertipli mizacıyla, düzen ve yapıya ihtiyaç duyar ve ayrıntılara meraklıdır.” Steve’in kütüphaneci mi yoksa çiftçi mi olması daha olasıdır?
Bu soruya cevap vermek istediğinizde ilk akla gelenin tipik bir kütüphaneci kişiliğine çok benzediği düşüncesiyle cevabınız muhtemelen Steve’nin bir kütüphaneci olduğudur.Ancak neredeyse hepimiz ,kitapta Daniel ve Amos’un elde ettiği veriler gibi, erkek kütüphaneci oranı mı yoksa çiftçi oranı mı daha yüksektir gibi istatiksel verileri ilk aşamada göz ardı ederiz ve Daniel ve Amos’un “hatırlanabilirlik kısa yolu” diye adlandırdığı biçimde kütüphane cevabını veririz.
Kitabın ilk kısmında Daniel bunlardan bahsetse de Amos’la yaptığı araştırmaların kısıtlı olduğunu ve bu kitabın sezgilerin kısa yollardan daha çok süre gelen uygulamalarla açıklanabildiğini ,dengeli ve tatmin edici bir şekilde anlatılacağından bahsediyor.Daha sonrasında ise Daniel aşağıda sizinle bir tanesini paylaştığım örneklerele kitabın akışını bize özetliyor.
Yıllar önce büyük bir finans şirketinin baş yatırım sorumlusunu görmeye gittiğimde, bana Ford Motor Company’nin hisselerine biraz önce on milyonlarca dolar yatırdığını söylemişti. Bu kararı nasıl verdiğini sorduğumda, yakınlarda bir otomobil fuarına gittiği ve etkilendiği yanıtını verdi. ‘Arkadaş, araba yapmayı gerçekten biliyorlar!” diye açıkladı. Altıncı hissine güvendiğini ve hem kararından hem kendinden hoşnut olduğunu açıkça belli etti.
Daniel yaşadığı bu olay üzerine Yöneticinin aslında sorması gereken “Ford hisseleri hali hazırda olması gereken fiyatın altında mı satılıyor?” gibi sorular yerine sezgilerine kulak vermiş ve ona göre karar almıştı.Daniel’e göre karar vermek gerektiğinde sezgisel düşünme mekanizması elinden gelenin en iyisini yapıyor.Kişi soru üzerinde eğer uzmansa soruyu kavrıyor ,aklına gelen kısa yol çözümü ile büyük olasılıkla doğru olacak bir şekilde cevap veriyor.Eğer soru zor ve kişi ustaca bir cevaba sahip değilse sezginin yine bir şansı var akla kolayca bir soru gelebilir ve cevaplanabilirdi ama bu muhtemelen yanlışa götüren bir cevap olur.
Yöneticinin önündeki soru (Ford hisselerine yatırım yapmalı mıyım ? ) zordu, ama aklına hemen konuyla ilgili daha kolay bir sorunun (Ford arabalarından hoşlanıyor muyum?) yanıtı gelmiş ve yapacağı seçimi belirlemişti. Kısa yolların özü budur: Zor bir soru ile karşılaştığımızda, genellikle ikamenin farkına varmadan, onun yerine daha kolay bir soruyu yanıtlarız.
Anında sezgisel bir çözüm arayışı bazen başarılı olmaz ,akla ne bir ustaca cevap gelir ne de sezgisel bir yanıt.Bu noktada çoğunlukla daha yavaş,daha bilinçli ve daha zahmetli bir düşünme haline geçeriz.Bu kitabın başlığında yer alan yavaş düşünmeye karşılık gelmektedir.Hızlı düşünme ise hem sezgisel düşünme ve kısa yol gibi değişkenleri, otomatik zihinsel faaliyetleri kapsamaktadır. Daniel verdiği bu örnekle hızlı ve yavaş düşünme biçimlerini özetlemektedir.
Daniel kitabın ilerleyen kısmları için bu düşünme biçimlerini 1.Sistem ve 2.Sistem metaforları ile betimlemektedir.
- 1. Sistem
Karar verme aşamasında 1.Sistem otomatik ve hızlı çalışır.İstemli bir denetim içermez.Sizin çabalanma ve zorlanmanızı gerektirmez.
- 2. Sistem
Karar verme aşamasında 2.Sistem dikkati, yoğunlaşmayı, çaba isteyen zihinsel zorlanmayı gerektirir.
1.Sistem sürekli olarak 2. Sistem için öneriler üretir: izlenimler, sezgiler, niyetler ve hisler 2. Sistem tarafından desteklenirse, izlenim ve sezgiler inançlara, dürtüler de bilinçli eylemlere dönü§ür.
Özetle, sizin (2. Sistem’inizin) düşünüp yaptığınız şeylerin çoğu 1 . Sistem’inizden kaynaklanır, ama zora girdiğinizde 2. Sistem yönetimi ele alır ve normal şartlarda son sözü o söyler.
Daniel’in 1. Ve 2. Sistem hakkında girişinden sonra kitap 5 kısma ayrılmaktadır:
1.KISIM:Yargı ve karar süreçlerinde 1.Sistem ve 2.Sistem temel öğelerini anlatılıyor.1.sistemin otomatik faaliyetleri yanında 2. Sistemin nasıl işlediğini örnekler ile açıklıyor.1. Sistemin çekirdeği olan çağrışımsal belleğin nasıl olup da herhangi bir anda dünyamızda olan bitenler hakkında hiç durmadan tutarlı bir yorum yaptığını gösteriyor.
2.KISIM :Karar verme kısa yolları konusundaki çalışmaları güncelliyor ve önemli bir bilmeceyi araştırıyor: İstatistiksel olarak düşünmek bizim için neden bu kadar zor?
3.KISIM: Bildiğimiz inandığımız şeylere olan aşırı güvenimiz ve cehaletimizin tam ölçücünü ve içinde yaşadığımız dünyanın belirsizliğini kavrayamayışımızı anlatıyor.
4.KISIM: Karar alımının doğası ve ekonomi faktörlerinin rasyonel olduğu varsayımı konusunda ekonomi disipliniyle bir sohbet oluşturuyor.
5.KISIM: Çıkarları aynı olmayan iki benlik -deneyimleyen benlik ile anımsayan benlik- arasındaki ayrımını ortaya koyan yakın tarihli araştırmalar betimleniyor.
Daniel’in Hızlı ve Yavaş Düşünme kitabının giriş kısmının Daniel ve Amos’un araştırmalarını içerdiğini ilerleyen sayfalarda Karar verme mekanizmasında 1. ve 2. Sistemlerinin detaylarının ve sonrasında kitabın nasıl devam ettiği ve genel içerik hakkında size bir özet yapmaya çalıştım bu kadar uzun olması sizi kitabı okumaktan alıkoymasın çünkü bu kitabın düşünme üzerine detaylı ve dolu dolu içeriğinin yanında bir hiç.
Girişim Haberleri Kimdir?
Girişim Haberleri; Kasım 2020’den beri etkin ve aktif faaliyet gösteren, girişimcilik ekosistemine ait her bir parçaya değer vererek ilerleyen bir haber ve içerik sitesidir. Girişim Haberleri’nin en büyük misyonu, iş dünyasına hükmeden girişim ve yatırım aksiyonlarını inovatif bir ele alış ile bu sistemin parçası olan herkese dağıtmaktır. En büyük amacımız ise, ekosistemin en büyük haber kaynağı ve en çeşitli içerik üreticisi olarak, okurlarımıza yalnızca gelişmeleri iletmek değil, onların da bu gelişmelerin bir parçası olduklarını hissettirmektir. Siz de ekosistemdeki gelişmelerden haberdar olmak istiyorsanız bültenimize abone olabilir, bu ekosistemin bir parçası olarak her gün büyümek ve gelişmek istiyorsanız bizleri sosyal medya hesaplarımızdan takip ederek ailemize katılabilirsiniz.
İlginizi Çekebilecek Diğer #KişiselGelişim Yazılarımız İçin Tıklayınız.
Dilerseniz Girişim Haberleri Instagram hesabına buradan ulaşabilirsiniz.
Dilerseniz Girişim Haberleri LinkedIn hesabına buradan ulaşabilirsiniz.
