Ters psikoloji, psikolog Jack Brehm’ in insanlar üzerinde tespit edip ortaya çıkardığı bir kavramdır. Ters psikoloji, psikoloji bilimin alt dalı olan sosyal bilimin incelediği kavramdır. Ters psikoloji, bir bireyin aslında yapmak istemediği bir durumu karşısında bulunan kişinin uyguladığı sözler, davranışlar veya mimikler ile yapmasını sağlayan bir psikoloji tekniğidir. Bir kişinin yapılmasını istediği bir davranış veya durumun, karşısında bulunan bireyin söylediği sözler veya davranışların tersini uygulayarak yapmak istemediğini yaptırmaktır. Ters psikolojinin çeşitli uygulama formları bulunur. Bu formlar; karşıdaki kişinin hedef davranışını yasaklamak, karşıdaki kişinin hedef davranışını gerçekleştirme olgusunu sorgulamak ve karşıdaki kişinin hedef davranışının tersini kullanarak istenilen davranışı yapması sağlamaktır.
Ters psikoloji bir bireye yapılan manipülasyon çeşidi olarak tanımlanır. Kişinin hür iradesiyle vermiş olduğu kararı veya davranışları bu psikolojik teknik ile değiştirilmeye çalışılması kişide olumlu etkiler bırakmayabilir. Bunun için psikologlar ters psikolojiyi bilinçli veya bilinçsiz bir davranış olarak nitelendirirler. Tepkisel kuramın bir parçası haline gelen ters psikoloji, kişinin psikolojisinde psikolojik tepkime veya psikolojik etkilenme sonuçlarını doğurur. Kişilerin hür iradesine müdahale edilmesi ve davranış biçimlerinin kısıtlanması bu kişide zamanla ciddi psikolojik sorunların çıkmasına sebep olur. Çünkü ters psikoloji etkisine maruz kalan birey veya bireyler, kendi kararlarını kendilerinin veremediği veya verilen kararlardan kolayca vazgeçilmesi nedeniyle kendilerine olan güveni yitirmeye başlarlar. Bu durum kişiden kişiye bağlı olarak travmaları beraberinde getirir.
Ter psikoloji; bireylerin beyinlerindeki kontrol mekanizmasını zorlamaya neden olur. Bu durum ters psikoloji uygulanan kişiler üzerinde hem fizik sağlığı hem de ruh sağlığı açısından bazı durumlarda zararlı olabilmektedir. Ters psikolojiye teknoloji üzerinden kısa bir örneklendirme yapalım. Herhangi bir sitenin içerisinde vakit geçirirken birden çıkan ekranda sakın linke tıklamayın uyarısını gören kişiler psikolojik olarak linke tıklama gereksinimi duyarlar ve bu sayede reklam linkini veren kişiler kullanıcıları linke tıklamaya teşvik ederler. Kontrol dışı yapılan bu eylem ters psikolojinin kısaca bir örneğidir.
Ters psikolojinin yararlı ve zararlı etkileri bulunur. Yararlı etkisi; yapılması istenilen durumun veya davranışın anlık olarak etki göstermesine yarar. Ancak uygulan ters psikoloji sürekli olarak tekrarlanmak istenildiğinde bunun etkisi zamanla verimliliğini kaybeder. Ters psikoloji uygulan kimselerde bu durum fark edilir ve zihinleri ters psikolojiyi engelleme etkisi gösterir. Buna bağlı olarak ters psikoloji her zaman istenilen etkiyi vermeyebilir.
Ters Psikoloji Uygulamasının Kimlerin Üzerinde Etkisi Bulunur?
- Bir durum veya davranışları kontrol etmek isteyen ve kontrol etmeyi seven kişiler üzerinde etkisi daha yoğundur.
- Dışarıdan gelen önerileri, uygulamaları veya yönlendirmeleri gerçekleştirmeyen ve gerçekleştirmek istemeyen kişiler üzerinde uygulanarak sonuç alınır.
- Mantıktan önce hisleri ile hareket eden kişiler için uygulanıp sonuç alınması mümkündür.
- Kendi düşüncelerine ve iç seslerine göre hareket eden kişiler için etkilidir.
- Duygusal olarak hareket eden ve karar veren kişiler üzerinde etkisi diğer kişilere göre olduğundan fazladır.
- Ters psikolojiden etkilenmeyeceğini düşünen ve kendine oldukça güvenen kişiler üzerinde de etki göstermesi mümkündür.
- Var olan çevresinden veya hiç tanımadıkları kişilerin düşüncesinden, davranışlarından etkilenen ve insanlara göre hayatını şekillendiren bireyler üzerinde etkisi oldukça fazladır.
Ters Psikolojinin Psikoloji Üzerinde Zararları Nelerdir?
- Ters psikolojinin uygulayan kişiye ve uygulanan kişiye olumsuz etkisi fazlaca olabilir. Bunu nedeni bir manipülasyon etkisi olan tekniğinin gereğinden fazla ve yersiz kullanılmasıdır.
- Ters psikoloji kullanan kişiler, çevrelerinde bulunan kişiler tarafından güvensiz olarak görülür ve bu durum sizi yalnızlığa sürükleyebilir.
- Ters psikoloji uygulayan kişinin sözlerine itimat edilmeyebilir.
- İkili ilişkilerinizden sosyal ilişkilerinize kadar tüm bireylerle bire bir iletişiminiz ve ilişkiniz bitebilir.
Ters psikoloji uygulayan kişilerin varlığı yok sayılabilir ve bu doğrultuda kimse tarafından umursanmayabilirsiniz.nTers psikoloji uygulayan kişilerin herhangi bir durumda oluşabilecek önerileri ve tavsiyeleri dikkate alınmayarak doğruluğu sorgulanabilir.
Ters Psikoloji Uygularken Nelere Dikkat Etmek Gerekir?
- Ters psikolojinin amacı uygulanacak kişi üzerinde olumlu etki bırakacak şekilde olmalıdır. Yani; kişiye zarar verecek bir davranış veya tutumun önüne geçilmesinde etki görmesine yardımcı olacak nitelikte olmalıdır. Ters psikoloji uygulayan kişinin karşısındaki kişiyi çok iyi tanıyor olmalı ve bu doğrultuda o kişide travma bırakacak davranışlarda bulunmaya dikkat etmelidir.
- Ters psikoloji de kullanılan sözlerin, davranışların veya mimiklerin karşıdaki kişiyi manipüle edecek şekilde olmamalıdır.
- Ters psikoloji uygulamak isterken, sakin olan ortamı tartışmaya teşvik etmemek gerekir.
- Çevrenizde bulunan her bireyi ters psikoloji tekniğini uygulamanız doğru bir davranış değildir. Bu konuda kişilere dikkat edilmesi gerekir.
- Ters psikoloji uygulama tekniği her bireyde aynı etkiyi oluşturmaz. Bazıları bu durumu fark etmezken bazıları da fark eder ve istediğiniz sonuca ulaşmanızı engeller.
- Söylediğiniz durumun aksi olanının yapılacağını hedeflemeniz gerekir.
- Ters psikoloji uygularken istenilen sonuca ulaşmak için söylediğiniz sözlerin doğruluğundan ve sözlerinizin arkasında durarak kararlığınızdan vazgeçmeyin.
- Ses tonunuz ile karşınızdaki kişiye söyleyeceğiniz sözleri dengede tutmalısınız.
- Ayrıca ters psikoloji uygulamak yerine karşınızdaki kişiyle çözüm odaklı bir iletişim kurmanız ikili ilişkileriniz için daha sağlıklı ve daha kararlı bir yol olduğunu unutmayınız. Bu sayede karşınızdaki kişinin güvenini sağlayarak size karşı göstereceği saygı da bir o kadar sağlam olacaktır.
Ters psikoloji ile ilgili diğer merak edilenler aşağıdaki gibidir.
Ters Psikoloji Uygulaması Nasıl Gerçekleşir?
- Ters psikoloji uygularken birçok teknikten faydalanabilirsiniz. Bu teknikler aşağıdaki gibidir:
- Yapılmasını istediğiniz davranışa engel koyabilirsiniz. Mesela “O hareketleri yapma” gibi.
- Yapılmasını istediğiniz davranıştan vazgeçirme cümleler kurabilirsiniz. Örneğin; “o hareketleri yapma. O sözleri kullanma. Bunu yapmamalısın” gibi.
- Yapılmasını istediğiniz davranış hakkında olumsuz cümleler kullanmanız gerekir. Mesela; “o kötü bir şey, bunu kim yapmak ister ki?” gibi.
- Yapılmasını istediğiniz davranış ve durumların karşınızdaki kişinin yapmayacağı ile ilgili cümleler kullanmalısınız. Örneğin; “bence bunu yapmazsın veya bu hareketi yapamazsın” gibi.
- Yapılmasını istediğiniz davranışın, karşınızdaki kişinin o davranışı yapamayacağını bildiren cümleler kullanmanız gerekir. Örneğin; “bence sen bu davranışı yapamazdın” gibi.
- Yapılmasını istediğiniz davranışın tersi olan cümleler kullanmanız gerekir. Mesela; “sen bunu ondan çok daha iyi yapardın” gibi.
Ters Psikoloji Uygulamasına Ait Örnekler Nelerdir?
Bir öğrencinin herhangi bir sınava gireceğini varsayalım. Ancak önemli bir notu tekrardan hatırlamamız gerekir. Kullanacağınız cümlelerin karşınızdaki insan üzerinde travma, psikolojik yıkım gibi hayati tehlikeler oluşturmayacağını çok iyi bilmeniz gerekir. Öğrencinin bu cümleler karşısında teşvik edici olacağını ve azim göstereceğini bilerek kullanılan; “zaten yüksek bir puan alamayacağını biliyorduk, yüksek bir puan alamazdın ki” gibi cümleler kurarak öğrenciyi ters psikoloji ile ders çalışmaya veya daha iyi not almak için gayret etmeye teşvik edebilirsiniz. Ancak ve ancak tekrar hatırlatalım; mutlaka bu cümlelerin öğrenci üzerinde olumsuz travma ve hayati sorunlar oluşturmamasına dikkat ediniz. Bunun yerine iletişim halinde olmanız ise daha verimli olacaktır.
Bir öğretmenin öğrencilerine kitap okutmak istediğini varsayalım. Günümüz öğrencilerinin kitapları okumayacağı aşikardır. Kitabı merak edip okumalarına teşvik etmek için; “bu kitabı sakın sizler okumayın. Çünkü bu kitap sizlerden yaşça büyük üniversite öğrencilerinin merakla okuduğu ve sevdiği bir kitaptır. Sizin ile eşdeğer bir kitap değildir” gibi cümleler kurarak öğrencilerin üzerinde merak duygusunu öne plana çıkarıp, üniversite öğrencilerinde ne eksiğimiz var algısını ortaya çıkarabilirsiniz. Bu sayede öğrenciler kitap okumaya başlayabilir.
Bir elektronik mağaza müşterinin beyaz eşya almak için mağaza girdiğini ve para ödemek için en iyi mağazayı aradığını varsayalım. Mağaza satış danışmanının müşteri analizini iyi derece de yapmasını doğrultusunda bu ters psikoloji cümleleri ile satın almasını sağlayabilir. Örneğin; “bu beyaz eşya sizin bütçenizi çok fazla aşar, bu ürüne bütçeniz yetmeyebilir, bu ürünü almamalısınız çünkü sizin bütçeniz buna uygun görünmüyor” gibi cümleler kurarak müşterilerde satın alma dürtüsünü uyandırabilirsiniz. Ters psikoloji tekniğinizin tartışmaya yönelmemesine mutlaka dikkat etmelisiniz.
Ters psikoloji kişilerin farklı kişiler üzerinde uyguladığı psikolojik bir tekniktir. Ancak bu tekniğin kişiden kişiye değişiklik göstermesiyle birlikte ters psikoloji uygulayan ve uygulanan kişiler üzerinde olumsuz ve tehlikeli durumlar ortaya çıkabilir. Ters psikoloji tekniği uygulayan kişilerin kendilerine ve karşılarındaki bireylere zarar vermemesi gerekir. Ters psikoloji uygularken nelere dikkat etmek gerekir? Başlıklı yazımızı dikkatlice okumanız gerekir.
Girişim Haberleri Kimdir?
Girişim Haberleri; Kasım 2020’den beri etkin ve aktif faaliyet gösteren, girişimcilik ekosistemine ait her bir parçaya değer vererek ilerleyen bir haber ve içerik sitesidir. Girişim Haberleri’nin en büyük misyonu, iş dünyasına hükmeden girişim ve yatırım aksiyonlarını inovatif bir ele alış ile bu sistemin parçası olan herkese dağıtmaktır. En büyük amacımız ise, ekosistemin en büyük haber kaynağı ve en çeşitli içerik üreticisi olarak, okurlarımıza yalnızca gelişmeleri iletmek değil, onların da bu gelişmelerin bir parçası olduklarını hissettirmektir. Siz de ekosistemdeki gelişmelerden haberdar olmak istiyorsanız bültenimize abone olabilir, bu ekosistemin bir parçası olarak her gün büyümek ve gelişmek istiyorsanız bizleri sosyal medya hesaplarımızdan takip ederek ailemize katılabilirsiniz.
İlginizi Çekebilecek Diğer #Gündem Yazılarımız İçin Tıklayınız.
Dilerseniz Girişim Haberleri Instagram hesabına buradan ulaşabilirsiniz.
Dilerseniz Girişim Haberleri LinkedIn hesabına buradan ulaşabilirsiniz.
