Yurt dışında Nasıl? konseptimize hepiniz hoş geldiniz. Bugünkü ülkemiz Bosna Hersek. Konuğumuz ise Bosna Hersekten Kenan Kekić. Bu röportajda Kenan Kekić sayesinde Bosna Hersek’te bir girişimciyi nelerin beklediğini öğreneceksiniz. Keyifli okumalar…
Hadi Bosna Hersek girişimciliğini öğrenelim!
-
Bize kısaca kendinizden bahseder misiniz?
Ben Kenan Kekić, DMD, EMBA, Boşnağım, 45 yaşındayım. Son 18 yılımı sağlık, ilaç ve sigorta şirketlerinde farklı yönetici pozisyonlarında geçirdim. 2020’de Bosna-Hersek’te, daha sonra Sırbistan’da ilk teletıp başlangıç projesini başlattım. Şu anda QoneTech şirketinin ortaklarıyla Birleşik Krallık’ta yeni lansmanlara odaklandım. Planımız; hastalar, HCP, sigorta şirketleri ve klinikler için dünya çapında sağlık tıbbı platformu sunmaktır.
-
Bize kısaca girişiminizden bahseder misiniz?
Geçen yıl Eylül ayında, yaklaşık 12 aylık hazırlık ve yazılım geliştirme sürecinden sonra, temel amacı hastaları Sağlık Hizmeti sağlayıcılarına (HCP) bağlamayı amaçlayan bir teletıp projesi başlattım. “Doktor Kad Mi Treba” ve “eDoktor’um” tıbbi ihtiyaçları olan müşteriler için çevrimiçi bir doktor danışma platformudur. Tüm müşteriler web sitemizi açabilir ve uygun HCP’yi bulabilir ve görüntülü arama veya canlı sohbet yoluyla çevrimiçi danışma başlatabilir. Ayrıca müşteriler doktorlardan “İkinci görüş” alabilirler. Projenin pek çok faydası var ama en önemlileri: virüslerin nüfus arasında yayılmasını yavaşlatmak, talep üzerine evden, ofisten veya otel odasından tıbbi tavsiye almak, tıbbi kayıtların saklanmasını sağlamak ve hastalar, sigorta şirketleri ve kamu sağlık sistemi için maliyetleri azaltmak.
Şu ana kadar Mastercard, Vienna Insurance Group, Nobel İlaç gibi proje sponsorları gibi 15’ten fazla şirket bizi destekliyor… Startup’ım hakkında daha fazla ayrıntıyı bu linkten ve bu linkten bulabilirsiniz.
Fikir merkezi İngiltere’de ve bölge ofisleri Balkan ülkeleri için Bosna-Hersek’te, Asya için ikinci Türkiye‘de ve üçüncü Rusya’da. Her yeni yatırımcıyı memnuniyetle karşılıyoruz. Bize [email protected] adresinden e-posta gönderin ve gerekli tüm bilgileri alacaksınız.
-
Ülkenizdeki Girişimcilik tanımı ne anlama geliyor?
Bosna-Hersek, 3,3 milyon nüfusu ve 20,2 milyar ABD doları kişi başına GSYİH ile üst orta gelirli bir ekonomidir (2019). Bosna-Hersek’in ekonomisi tüketime dayalıdır ve Batı Balkanlar ve Türkiye’deki en değişken ekonomilerden biridir. (WBT) bölgesi, dış ekonomik dalgalanmalara yüksek oranda maruz kalan bir ekonomik yapıya sahip. Kamu yönetimi, ekonominin beşte birinden fazlasını oluşturan Bosna-Hersek’teki üçüncü en büyük ekonomik sektördür. Yani girişimci gibi başlamak istiyorsanız çok fazla enerjiniz, cesaretiniz, sermayeniz ve mükemmel bir iş fikriniz olmalı. Bu, çevre ile mücadele için iyi bir başlangıç noktası olabilir.
-
Ülkenizde girişimci olmanın kolay ve zor yönleri nelerdir?
Önemli zorluklar, tek bir ekonomik alanın devam eden eksikliği olarak özetlenebilir; finansmana zayıf erişim; zayıf hukuk devleti; ve karmaşık, belirsiz ve bazen çelişkili yasal ve düzenleyici çerçeveler. İş ortamının ikinci sorunu, genellikle devlete ait işletmelere verilen tercihli statüdür.
Öte yandan Bosna-Hersek, limited şirketler için ödenmiş asgari sermaye gereksinimini azaltarak ve noter sisteminin etkinliğini artırarak iş kurmayı kolaylaştırdı.
-
Bir girişimcinin şirketini kurmak için izlemesi gereken yol nedir?
Her potansiyel yatırımcı http://www.fipa.gov.ba/ adresinde tüm gerekli bilgileri bulabilir.
Öncelikle kuruluş sözleşmesi hazırlamanız, ofis alanı kiralamanız veya satın almanız, Devlet mahkemesinde kayıtlı şirket, banka hesabı açmanız, başlangıç sermayesini yatırmanız (LLC için 500 EUR) ve kimlik/KDV şirket numarası almanız gerekir. Bunların hepsini 2 hafta içinde bitirebilirsiniz. LLC için tam zamanlı çalışma saatlerine sahip en az 1 işvereniniz olmalıdır.
-
Ülkenizde girişimciler için bir destek devleti desteği var mı ve varsa koşullar nelerdir?
Maalesef girişimciler için resmi bir ülke desteği yok. Bazı AB hibelerine her zaman başvurabilirsiniz ve işletmeniz için ilk yatırımı almış olursunuz.
-
Bir girişimcinin karşılaşacağı vergi yükümlülükleri nelerdir?
Temel vergi kategorileri şunlardır:
-Katma Değer Vergisi -%17
– Kurumlar vergisi %10
– Kişisel gelir vergisi %10
– Emlak vergisi
-İşverenler ve çalışanlar tarafından ödenen sosyal güvenlik primleri
Kurumlar vergisi Avrupa’daki en düşük vergidir ve bu, uluslararası şirketlerin Bosna-Hersek’te tüzel kişilik açmasının nedenlerinden biridir.
Hatırladığım kadarıyla kayıt prosedürü için toplam maliyet 1.500 EUR’dan azdır.
-
Yurt dışından insanlar sizin ülkenizde bu tür start-up projelerini üstlenebilir mi?
Evet kesinlikle. GSYİH’nın yaklaşık %2’si ile doğrudan yabancı yatırım (DYY), WBT bölgesindeki en düşük oranlardan biridir. Bosna Hersek Yabancı Yatırım Teşvik Ajansı tüm yurt dışı yatırım faaliyetlerini destekliyor. http://www.fipa.gov.ba/ adresini takip etmeniz yeterli ve burada gerekli tüm bilgileri bulacaksınız. Yatırımcılar, 500 EUR’ya mal olan kuruluş sözleşmesine ihtiyaç duyarlar. Bosna’daki büyük fırsat, işletmeler de dahil olmak üzere devlet sermayesinin satın alınmasına hem yerli hem de yabancı fiziksel ve tüzel kişilere katılma olanağı sağlayan özelleştirme sürecidir. Devlete ait şirketlerin özelleştirme süreci iyi bir şekilde devam etmektedir. Küçük şirketlerin tahminen %60’ı ve büyük şirketlerin %30’dan fazlası artık özel sektöre ait.
-
Bir girişimci ülkenizde ortalama olarak ne kadar para kazanıyor?
Bu, işinize, stratejinize, fikirlerinize ve daha pek çok şeye bağlıdır. Bosna ve Hersek’te istihdam edilen kişi başına katma değer olarak ölçülen ortalama KOBİ üretkenliği yaklaşık olarak gerçekleşti. AB ortalamasının üçte birinden az olan 14.000 EUR.
-
Ülkenizde yatırım almanın koşulları nelerdir?
Bosna Hersek’e yatırım yapmak istiyorsanız devletten bazı vergi teşvikleri alabilirsiniz. Vergi yükümlülükleri %50’ye kadar düşürülebilir. Doing Business Report’a göre Bosna-Hersek dünyada (190 ekonomi arasında) 90. sırada yer alıyor. Bosna-Hersek yatırımcılara düşük düzeyde kurumlar vergisi, birkaç iyi gelişmiş sanayi bölgesi, sağlam bir bankacılık sektörü ve stratejik konumu sunabilir.
-
Okurlarımıza vermek istediğiniz herhangi bir tavsiye?
Yeni bir iş kurmak zordur. Önceki iş ve konfor bölgesinden ayrılmak çok daha zordur. Ama hayat tektir, hayallerinize kanat verin ve uçmaya başlayın. Girişimci gibi, kendiniz için çalışma fırsatınız olacak ve tüm engelleri yeni fırsatlara dönüştüreceksiniz. Eğer şirketime yatırım yapmak istiyorsanız birlikte yaparız.
Bu röportaj için ve Bosna Hersek ile ilgili önemli noktaları bize anlattığı için Kenan Kekić’e çok teşekkür ederiz. Umarız ki tüm dünya“Doktor Kad Mi Treba” ve “my eDoktor”’u tanır.🤗
Bosna Hersek ile ilgili sorularınız varsa, Kenan Kekić’in Linkedin hesabına buradan ulaşabilirsiniz.
Yazının İngilizce (orijinal) versiyonuna ulaşmak için How Is It In Bosnia and Herzegovina Thanks To Kenan Kekić
Diğer “Yurt Dışında Nasıl?” Röportajlarımız
İrlanda’da Girişimcilik Nasıl? – John Brady Anlattı!
Avusturya’da Girişimcilik Nasıl – Vorraber Anlattı!
